F. Doğan Çocuğun Damağına Tatlı Bir Şey Sürmek (Tahnik)
II- Doğumun Yedinci Günü Yapılacak İşler:
A. Çocuğun Adını Koymak.
B. Çocuğun Saçını Tıraş Etmek.
C. Akîka
D. Çocuğun Sünnet Edilmesi9
II- Doğumun Yedinci Günü Yapılacak İşler:
A. Çocuğun Adını Koymak.
B. Çocuğun Saçını Tıraş Etmek.
C. Akîka
D. Çocuğun Sünnet Edilmesi9
F. Doğan Çocuğun Damağına Tatlı Bir Şey Sürmek (Tahnik) [25]
Ebu Musa (r.a.) anlatıyor: "Bir oğlan çocuğum dünyaya geldi. Onu alıp Peygamber'e (s.a.v.) götürdüm. Çocuğun adını İbrahim koydu ve hurma ile tahnik yaptı. Bereket dileğinde bulunduktan sonra da çocuğu bana verdi." [26]
Hişam b. Urve rivayet ediyor: Mekke'de iken Esma, Abdullah b. Zübeyr'e gebe kalmıştı. Esma der ki: Doğum müddetini tamamlamış olarak çıktım ve Medine'ye geldim. Küba'da misafir oldum ve çocuğu burada doğurdum. Sonra Rasûlullah'a (s.a.v.) giderek çocuğu O'nun kucağına verdim. Rasûlullah hemen bir hurma istedi. Hurmayı ağzında çiğnedikten sonra çocuğun ağzına püskürttü. Böylece çocuğun midesine giren ilk şey Rasûlullah'ın (s.a.v.) tükrüğü oldu. Rasûlullah (s.a.v.) hurma ile tahnik yaptıktan sonra çocuğa dua etti ve bereket diledi. Bu çocuk İslamiyette, Medine'de doğan ilk muhacir çocuğudur. Bundan dolayı da çok sevinmişlerdi. Çünkü onlara "Yahudiler size büyü yaptı artık çocuklarınız olmayacaktır" denilmişti. [27]
Hz. Aişe'den gelen rivayete göre Rasûlullah'a (s.a.v.) çocuklar getirilir, o da bereket duasında bulunur ve onların damaklarına çiğnediği hurmayı sürerdi. Bir defasında getirilen henüz sütten kesilmemiş bir çocuk, Peygamberin (s.a.v.) üzerine idrarını yaptı. Rasûlullah (s.a.v.) hemen su istedi. Suyu çocuğun idrarının üzerine döktü, orayı yıkamadı." [28]
İmam Nevevî, hadislerle ilgili şu açıklamayı yapar:
Rasûlullah'ın (s.a.v.) çocuklara bereket niyazında bulunması, çocuklar için dua etmesi; Allah'tan hayırlı ve uzun ömür istemesi ve onları eliyle sıvazlaması demektir. Tahnik işe, hurma veya hurma gibi tatlı bir maddeyi ağzıyla çiğnemesi ve onu bebeğin damağına sürmesi demektir. Bu hadislerden şu hükümler çıkmaktadır:
* Doğan çocuğun damağına tatlı bir madde sürmek müstehaptır.
* Salâh ve fazilet sahibi zevatla teberrük, yani; onlar vasıtasıyla Allah Teâlâ'dan hayırlı ve bereketli bir ömür niyazında bulunmak güzel görülmüştür. Buna bağlı olarak, doğumunun ilk günlerinde veya daha sonra çocukları fazilet ehli insanlara teberrük için götürmek ve onların hayır dualarını almak müstehaptır.
* Hem küçüklere hem de büyüklere yumuşak ve alçakgönüllü olmak ve onlara iyi davranmak menduptur; güzel görülmüştür ve sevaptır. [29]
Hz. Peygamber'in "tahnik" (doğan çocuğun damağına tatlı bir şey sürme) uygulaması:
Enes (r.a.) anlatıyor: Ümmü Süleym bir oğlan çocuğu dünyaya getirince, çocuğu benimle Rasûlullah'a (s.a.v.) göndermek istedi. Ben de hurma ile birlikte çocuğu Rasûlullah'a (s.a.v.) götürdüm. Rasûlullah'ın (s.a.v.) üzerinde bir aba vardı ve devesini katranlıyordu. Rasûlullah (s.a.v.) çocuğu görünce "Yanında hurma var mı?" diye sordu. Ben de: "Evet var" dedim. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) hurmaları aldı. Onları ağzında çiğnedikten ve ufaladıktan sonra çocuğun ağzını açtı ve hurmayı içine koydu. Çocuk da onu emmeye başladı. Bunu gören Rasûlullah (s.a.v.) "Ensar'ın sevdiği şey hurmadır" buyurdu. Rasûlullah (s.a.v.) yaptığı tahnik'ten sonra çocuğa Abdullah adını verdi. Ensar içinde ondan daha faziletli bir genç olmadı. [30]
II- Doğumun Yedinci Günü Yapılacak İşler:
A. Çocuğun Adını Koymak
Dünyaya gelen çocuğa yapılacak ilk iyilik ve ikram, onu güzel bir isim ve künye ile süslemektir. Çünkü ilk duyulduğunda güzel isim, insan psikolojisi üzerinde belli bir etki bırakır. Nitekim Allah, kullarının kendisine en güzel isimler (el-Esmâü'1-Husnâ) ile dua etmelerini emretmektedir:
"En güzel isimler Allah'ındır. O halde bunlarla O'na dua edin. O'nun isimleri hakkında doğrudan sapanları bırakın. Onlar, yapmakta olduklarının cezasını çekeceklerdir."[31],
Ayrıca Cenab-ı Hak, kullarının kendisini en yüce sıfatlarla nitelemelerini emretmektedir:
"De ki: İster Allah deyin, ister Rahman deyin. Hangisini derseniz deyin, en güzel isimler O'nundur." [32]
Peygamber (s.a.v.) çocuklarının isimlerini seçerek koymuştur. Kendisinden sonra torunlarından Muhammed b. el-Hanefiyye'ye hürmet ve ta'zim için Muhammed adı verilmiştir. [33]Çünkü Muhammed b. el-Hanefiyye'den gelen rivayete göre Hz. Ali, Rasûlullah'tan (s.a.v.), vefatından sonra bir oğlu olduğu takdirde kendisinin isim ve künyesini vermek için izin istedi. Rasûlullah'tan (s.a.v.) izin çıkmıştı. Doğan çocuğun adı Muhammed, künyesi de Ebu'l-Kasım oldu. [34]
Ebu Vehb el-Cûşemî'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Peygamberlerin isimleriyle isimleniniz. İsimlerin Allah'a en sevimli olanı Abdullah ve Abdurrahman, en sadık olanı Haris ve Hemmam, en çirkin olanı ise Harb ve Murra'dır."[35]
'4
Ebu'd-Derda'dan (r.a.) gelen hadiste de Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Kıyamet gününde siz, kendi isimlerinizle ve babalarınızın isimleriyle çağrılacaksınız. O halde isimlerinizi güzel koyunuz."[36]
Sahabe, güzel isim koymakla alâkalı hadisleri o kadar tatbik etmeye başladılar ki; İbnu's-Salâh'ın tesbitine göre Abdullah adını alan sahabenin sayısı ikiyüz yirmi, el-Irakî'nin tesbitine göre ise üçyüzü bulmaktadır. [37]
Hz. Peygamber'in güzel ve hikmetli davranışlarından birisi de, doğduğu gün İbn Abbas'a "Abdullah" adını vermesidir. İbn Abbas şöyle der: el-Haris'in kızı Ümmül-Fadl bana şunları anlattı: Ben yürürken, Hıcır'da bulunan Peygamber (s.a.v.): "Ey Ümmü'l-Fadl!" diye seslendi. Ben de: "Buyur ya Rasulallah!" dedim. Dedi ki: "Sen bir oğlan çocuğuna hamilesin." Ben: "Nasıl olur? Kureyş kabilesi kadınlarına doğum yaptırmayacakları hususunda andlaşma yaptılar" dedim. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) şöyle dedi: "(Her neyse) ben sana bunu söylüyorum! Çocuğu doğurduğun zaman bana getir! Ben de çocuğu doğurduğumda Peygamber'e (s.a.v.) geldim ve çocuğa "Abdullah" adını verdikten sonra şöyle dedi: "Çocuğu al götür! Bunun akıllı ve zeki olduğunu göreceksin." Hemen Abbas'a geldim ve olup-bitenleri söyledim. Abbas tebessüm etti ve sonra Peygamber'e (s.a.v.) geldi. Abbas uzun boylu ve yakışıklı bir adamdı. Peygamber (s.a.v.) onu görünce ayağa kalktı, alnından onu öptü ve sağ yanına oturttu. Sonra da şöyle dedi: Bu benim amcamdır. Dileyen amcasıyla iftihar etsin." Abbas: "Estağfirullah, ya Rasulallah" deyince, Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Niçin söylemeyim? Sen benim amcamsın ve hayatta kalan babamsın. Amca bir babadır." [38]
Enes'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Geceleyin bir oğlan çocuğum doğdu. Ona babam İbrahim'in adını verdim." [39]
Konuyla alâkalı şu iki hadis de Cabir'den (s.a.v.) nakledilmektedir;
"Bizden bir adamın oğlan çocuğu dünyaya geldi, ona Kasım adını verdi. Dedik ki: Sana Ebu'l-Kasım künyesini vermeyiz ve "gözün aydın" demeyiz. Adam Peygamber'e (s.a.v.) gelerek durumu haber verdi. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Oğlunun adını Abdurrahman koy." [40]
"Bizden bir adamın oğlan çocuğu doğdu ve adını da Muhammed koydu. Kavmi adama "Rasûlullah'ın (s.a.v.) ismini koymana müsaade etmeyiz" dediler. Adam da oğlunu sırtına alarak Rasûlullah'a götürdü ve şöyle dedi: "Ya Rasulallah! Bir oğlan çocuğum doğdu, ona Muhammed adım vermiştim ama kavmim bana "Rasûlullah'ın ismini koymana müsaade etmeyiz" dediler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Benim ismimle isimleniniz ama künyemi takınmayınız. Ancak ben Kasım'ım, aranızda (adaletle) taksim ederim." [41]
Rasûlullah (s.a.v.), geçmiş mü'min nesillerin, çocuklarına peygamberlerinin ve salihlerinin isimlerini koyduklarını ifade etmektedir. Muğire b. Şu’be anlatıyor: Necran'a geldiğimde bana sordular, dediler ki: Siz, Ey Harun'un kız kardeşi.. (Ya Uhte Harun) [42]diye okuyorsunuz. Halbuki Musa, İsa'dan şu kadar sene öncedir! Ben de Rasûlullah'ın (s.a.v.) yannına gelince bunu sordum. O da şu cevabı verdi: "Onlar, kendilerinden önceki peygamberlerinin ve salihlerinin isimlerini koyarlardı." [43]
Büyük sahâbi Zübeyr b. Avvam, çocukları için şehit sahâbilerin isimlerini seçmiştir. Böyle yapmakla o, çocukların onların yolunu takip ederek Allah yolunda şehitlik derecesine ulaşmalarını arzu etmiştir. Zübeyr (r.a.) der ki: Talha b. Ubeydillah et-Teymi, oğullarına peygamberlerin isimlerini koyuyor. O da bilmektedir ki Muhammed (s.a.v.)'den sonra hiçbir peygamber gelmeyecektir. Ben ise çocuklarıma şehitlerin isimlerini veriyor, bu vesileyle de onların şehit olmalarını umuyorum. Hakikaten Zübeyr (r.a.) çocuklarına isim verirken bu prensibi dikkate almış ve şu şehit sahâbilerin isimlerini seçmiştir:
- Abdullah b. Cahş (Uhud şehidi),
- el-Münzir b. Amr el-Ensari,
- Urve b. Mes'ud"es-Sekafi,
- Hamza b. Abdilmuttalib (Uhud şehidi)
- Cafer b. Ebi Talib (Mu'te şehidi)
- Mus'ab b. Umeyr (Sancaktar ve Uhud şehidi)
- Ubeyde b. el-Hâris (Bedir şehidi),
- Hâlid b. Said (Mercü's-Suffer şehidi)
- Ömer b. Said (Yermük şehidi, Hâlid'in kardeşi).
Bu durumda Zübeyr (r.a.), verilen listeye göre Abdullah, el-Münzir, Urve, Hamza, Ca'fer, Mus'ab, Ubeyde, Halid ve Ömer olmak üzere dokuz şehidin isimlerini çocuklarına vermiş bulunmaktadır.[44]
İlk doğan çocuğun adı konulduktan sonra, ana baba onun adıyla künyelersin
Ebu Şurayh'ın "Ebu'l- Hakem" diye adlandırılması üzerine Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Şüphesiz Allah hakemdir ve hüküm ancak onadır." Ebu Şurayh, "Kavmim bir meselede ihtilaf ettiklerinde bana gelirler, ben de aralarında hüküm verirdim. Bundan her iki taraf da razı olurlardı" diyerek bir açıklama yapınca Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle dedi: "Ne kadar güzel! Çocuğun yok mu?" Bu soru üzerine Ebu Şurayh, "Şurayh, Müslim ve Abdullah adında çocuklarım var" cevabını verdi. Rasûlüllah'ın (s.a.v.) "En büyükleri hangisidir?" sorusuna "Şurayh'tır" cevabını vermesi üzerine de Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Sen Ebû Şurayh (Şurayh'ın babası) sın."[45] "Hakem, verdiği hüküm bozulmayacak olan hâkimdir. Bu sıfat, Allah'tan başkasına uygun düşmez. Nitekim yüce Allah şöyle buyurur: "Allah hükmeder, O'nun hükmünü bozacak kimse yoktur."[46]
Hadis, kişinin, en büyük oğlunun ismiyle künye takınabileceğini göstermektedir. Oğlu olmayan ise en büyük kızının ismiyle künyelenir. Künye takma konusunda kadın da aynı sırayı takip eder."[47] Küçük çocuklara da künye takılabilir. Peygamber (s.a.v.) küçük çocuğa öyle olmadığı halde şakalaşmak için künyesiyle seslenir ve "Ey Ebû Umeyr! Ne yaptı nuğayr?" dedi.[48]
Şeytan, çirkin ve gayr-i islâmî isimleri telkin eder:
Semura fe. Cündeb'den (r.a.) rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Havva hamile kalınca, İblis onun etrafında dolaştı. Havva'nın da çocuğu yaşamıyordu, İblis "O doğacak çocuğa Abdulharis adını ver! Zira o yaşar" dedi. Havva da ona Abdulhâris adını verdi ve çocuk yaşadı. Bu, şeytanın telkin ve işlerinden idi."[49]
Şu hadisler, konulması çirkin bazı isimleri açıklamaktadır: "Oğlan çocuğuna Yesâr, Rabâh, Necîh ve Eflah isimlerini koyma![50]
"Râfi1, Bereket ve Yesâr isimlerinin konulmasını ben yasaklıyorum." [51]
Çirkin isimleri değiştirme konusunda,
Hz. Peygamber'in hassas olduğunu görmekteyiz:
Hz. Aişe, Rasûlüllah'ın (s.a.v.) çirkin isimleri değiştirdiğini söylemektedir. [52]
a) "Berre" adını "Zeyneb" ile değiştirmiştir:
Muhammed b. Amr b. Atâ (r.a.) der ki: Kızıma (iyi olan kadın anlamında) "Berre" adını vermiştim. Sonra Ebu Seleme'nin kızı Zeyneb bana "Benim adım da Berre idi ama Rasûlüllah (s.a.v.) şu sözüyle bu ismi yasakladı: "Kendinizi temize çıkarmayın! Allah, sizden iyi olanları daha iyi bilir." Bunun üzerine orada bulunanlar "Peki adını ne koyalım?" sualini sorunca Rasûlüllah (s.a.v.) "Ona Zeyneb adını verin!" buyurdu. [53]
b) "Âsiye"[54] adını "Cemile" ile[55]
c) "Asram" adını "Zür'a" ile değiştirmiştir:
Üsame b. Ahderî der ki: Asram adında bir adam vardı. Rasûlüllah'a (s.a.v.) gelen bir grup insan içinde bulunuyordu". Rasûlüllah (s.a.v.) ona "Adın nedir?" dedi, O da "Asram" deyince, Rasûlüllah (s.a.v.) "Hayır, sen Zür'a'sın" buyurdu.[56]
Çocuklar için güzel bir ismi nasıl seçeriz? Bu konuda üç tercih hakkı doğmaktadır:
a) Peygamberlerin ve salih kulların isimleri seçilir. Tabiî, bu güzel isimleri seçerken insan, peygamberleri ve salih kulları sevmek, onların isimlerini ihya etmek ve Allah'a iktida etmek suretiyle O'na yaklaşmaya niyet eder. Nitekim -daha önce temas edildiği gibi- Allah'a en sevimli gelen isim, Abdullah ve Abdurrahman gibi isimlerdir.
Dihlevî, Huccetullâhi'l-Bâliğa'sında şöyle demektedir: "Şüphesiz dinin en büyük hedefi, insanların zorunlu beraberlik ve ilişkileri arasına Allah isminin sokulmasıdır. Çünkü bu, hakka çağıran dil mesabesindendir; davet ve tebliğ fonksiyonu icra eder. Çocuğa bu nevi isimleri vermek, onda tevhid şuurunu geliştirir. Aynı şekilde Araplar ve diğer milletler, taptıkları kimselerin adlarını çocuklarına veriyorlardı. Peygamberimiz (s.a.v,) tevhidi yerleştirmek üzere gönderilince, artık teamül olarak bu nevi isimlerin konulması gerekiyordu. Abdullah ve Abdurrahman isimlerinin, (kul manasına gelen) "Abd" kelimesiyle birlikte kullanılan diğer "esmâ-i hüsnâ" ya nisbetle[57] Allah'a daha sevimli gelmesi, bunların en meşhur isimler olmasından dolayıdır. Bu iki isim (Allah ve Rahman) Allah'tan başkası için kullanılamaz. Ama diğer isimler böyle değildir. İşte bu durumda sen, çocuklara Muhammed ve Ahmed adı verilmesinin müstehab oluşunun sır ve hikmetini öğrenmiş olmalısın. Zira bazı insanlar, kendilerine göre ulu/büyük olan geçmişlerinin adlarını çocuklarına vermeye çok meraklıdır. Halbuki bu neredeyse (bâtıl) dini yüceltmek ve kendisinin de o dinin bir mensubu olduğunu kabullenmek demek olur."
b) Konulan isimler, harf sayısı az, telaffuzu kolay ve çabuk öğrenilen isimler olmalıdır.
c) Çocuğun haline uygun, manası güzel, akranı arasında ve yaşadığı toplum içinde kullanılan isimler olmalıdır.[58]
B. Çocuğun Saçını Tıraş Etmek
İmam Mâlik'in rivayet ettiğine göre Hz. Fatima, Hasan, Hüseyin ve Ümmü Gülsüm'ün saçlarını tartmış ve bunların ağırlığı kadar bir gümüşü sadaka olarak vermiştir.
İbn İshak, Rasûlüllah'ın (s.a.v.), Hasan'ı dünyaya getirdiği zaman Fatıma'ya şöyle dediğini kaydeder: "Ya Fatıma! Çocuğun başını tıraş et ve ağırlığı kadar da bir gümüşü sadaka olarak ver." Hz. Fatıma da saçı tarttı ve ağırlığı bir dirhem[59] veya bir dirheme yakın geldi."
Dihlevî (r.a.), sadaka olarak gümüş vermenin sebebi ve hikmeti konusunda, hadis için şu yorumu yapar:
"Çocuğun, ceninlik devresinden bebeklik dönemine geçmesi bir nimettir, bundan dolayı da o nimetin şükrü gerekir. Bir nimetin en güzel şükrü de, o nimetin bedelini hissettirecek bir şey olmalıdır. Ceninin saçı, ceninlik döneminin bir kalıntısı olup ve onu izale etmek çocukluk devresi sebebiyle bir bağımsızlık alâmeti sayılınca, kesilen saçın ağırlığı kadar gümüş verilmesi gerekti. Özellikle gümüşün belirtilmesi ise, altının daha pahalı olmasındandır. Bunu da ancak zengin olanlar bulur. Diğer eşyaların durumu da, saçın ağırlığı kadar tartarak vermeye müsait değildir."[60]
C. Akîka[61]:
Rasûlüllah (s.a.v.), akikanın durumunu soran Ümmü Kürz'e şu cevabı vermiştir: "Oğlan çocuğunda iki, kız çocuğunda bir koyun (kesilir). Kesilecek koyunların erkek veya dişi olmaları size bir zarar vermez; bir sakıncası yoktur." [62]
Semura'dan gelen bir rivayete göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur; "Her oğlan çocuğu akika kurbanı ile rehindir (yani, bir nevi ipotek altındadır ve gereğini yerine getirmeden ondan faydalanalamaz). Akika, çocuğun doğumunun yedinci günü kesilir, adı konulur ve başı tıraş edilir." [63]
Konuyla ilgili olarak ayrıca Yezid'in kızı Esma'dan gelen rivayete göre Rasûlüllah (s.a.v.) "Akika haktır; oğlan çocuğuna birbirine denk iki koyun, kız çocuğuna ise bir koyun (kesilir)"[64] buyurmuş, İbn Abbas'dan gelen rivayete göre "Oğlan çocuğuna iki akika, kız çocuğuna da bir akika (kesilir)"[65] buyurmuş, Büreyde'den gelen rivayete göre de "Akika, (doğumun) yedinci, ondördüncü veya yirmibirinci günü kesilir"[66] buyurmuştur. Enes de (r.a.) çocuklarına akika olarak deve keserdi.[67]
Selef-i sâlih, akika konusuna o kadar önem vermiştir ki, çocuğuna akika kurbanı boğazlamak için imkan bulamayan kimse serçe kesmiştir. Muhammed b. İbrahim b. el-Hâris et-Teymî şöyle der: "Babamdan duyduğuma göre, bir serçe ile de olsa akika müstehaptır."[68] İmam Mâlik der ki: Bize göre, akika kurbanı kesmek isteyen kimse, çocuğuna erkek veya dişi bir koyun keser. Akika vacip değil, müstehaptır. öteden beri insanlar bu faziletli ameli yapagelmişlerdir. Akika, normal kurban gibidir. Bundan dolayı da kör, zayıf, boynuzu kırık ve hasta hayvan caiz olmaz. Eti ve derisi satılmaz, kemikleri kırılmaz. Akika'nın etinden kesen yiyebilir ve sadaka olarak da verir. Kurbanın kanı çocuğa sürülmez." [69]
Dihlevî (r.a.) şöyle der: İki koyun bulan kimselerin, oğlan çocuğu için ikisini birden kurban etmeleri müstehab olur. Çünkü Araplar nezdinde erkekler, kızlardan daha avantajlı ve daha yararlı idi. Bu itibarla, oğlan çocuğu karşısında şükür ve hamdi artırmak uygun düşmektedir. Akikanın emredilmesinin sebebi şudur: Araplar çocuklarına akika kurbanı keserlerdi. Onlara göre akika, gerekli bir şey, uygulanması gereken bir adetti. Bunun dinî, sosyal ve psikolojik bir çok faydası vardı. Bundan dolayı da Peygamberimiz (s.a.v.) bu adeti kabul ederek yerine getirdi ve insanları buna teşvik etti. Ne var ki Rasûlüllah (s.a.v.) uygulamayla ilgili bazı gelenekleri değiştirdi.
Büreyde (r.a.) der ki: Oğlan çocuğumuz doğduğu zaman cahiliye döneminde biz, ona bir koyun keser ve hayvanın kanını da çocuğun başına bulaştırırdık. İslâm döneminde ise bir kurban keser, çocuğun başını tıraş eder ve başına da zaferan sürerdik."[70]
Akikanın fayda ve hikmetleri:
a) Çocuğun nesebini duyurmak suretiyle nezaket göstermek:
Hakkında dedikodu yapılmaması için çocuğu olan bir babanın bunu yayması gerekir, Tabîi, yol ve sokaklarda dolaşarak bir çocuğu olduğunu duyurması güzel bir hareket olamaz. Akika münasebetiyle bunu gerçekleştirmek, bu yüzden bir nezakettir.
b) Cömertlik çağrısına uymak, cimrilik çağrısına tepki göstermek,
c) Hıristiyanlar, çocukları doğduğu zaman vaftiz ederler ve "Çocuk bu yolla hırıstiyan olur" derlerdi. Buna karşılık şu ayet-i kerîme nazil olmuştur: "Allah'ın verdiği boyayı kabul edin. Allah'tan daha güzel rengi kim verebilir."[71]
İşte, hıristiyanların fiiline mukabil bu, hanifler (haktan sapmayanlar) için müstehap oldu. Bu uygulama ile çocuğun, İbrahim (a.s.) ve İsmail'in (a.s.) dinine tabi olduğu hissettirilmiş olur. Baba-oğul her iki peygambere has en meşhur fiil, Allah için oğlunu kurban etmeye karar verdikten sonra, buna karşılık bir nimet olarak Allah'ın büyük bir kurbanlık vermesidir. Onların en meşhur şer'î tatbikatı da, içinde tıraş ve kurban olan hac ibadetidir. Bu konuda her iki peygambere benzemek hem hanifliğe hürmet göstermek, hem de bu dinin gereğini yapmakla çocuğun "millet-i İbrahim" den olduğunu ilan etmek olur.
d) Doğumun başında bu hareket -İbrahim'in (a.s.) yaptığı gibi- babaya Allah yolunda çocuğunu feda etme imajını verir. Bu da, ihsan ve itaat silsilesini/bağını harekete geçirir.
e) Akika, dünyaya gelişinin ilk günlerinde çocuk namına kesilen bir kurbandır; Allah'a yaklaşma vesilesidir. Çocuk, kendisine yapılan duadan, hac ve diğer ibadetlerden nasıl faydalanıyorsa bundan da çok faydalanır.
f) Akika, çocuğu rehin olmaktan kurtarır. Zira o, akikasına karşılık rehindir. İmam Ahmed der ki: "Çocuk, ana babasına şefaat etmekten ipotek edilmiştir; akika ile şefaat hakkı doğar."
Atâ b. Ebî Rabâh da şöyle der: "Çocuk akikasıyla ipotek altındadır." Ve yine der ki: "Veli, çocuğunun şefaatinden mahrum olur." Allah, çocuk namına kesilen akika kurbanını, doğumundan sonra musallat olan şeytana rehin olmaktan kurtarmanın yolu ve çaresi kılmıştır. Buna göre akika, şeytanın, çocuğu mahkum ve esir almasından, onu ahiret hayatını kazanmak için gösterdiği gayretten engellemesinden kurtarmak için Allah'a sunulan bir fidyedir. Adeta çocuk, şeytanın, dostları ve mensubları için hazırladığı bıçakla boğazlama işine mahkum olmuştur. Şeytan, azı müstesna insan oğlunu kendi yoluna çevireceğine yemin etmiştir. O, doğacak olan çocuğu gözetlemektedir. Doğumundan sonra da onu avucuna alıp kendi hizbine ve dostlarının arasına sokmak için gereken çabayı gösterir. Bu hususta şeytan çok hırslıdır ve çocukların ekseriyetinin kendi tarafında olması için mücadele eder. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "(Ey İblisi mallarında ve çocuklarında onlara ortak ol![72] Başka bir ayette de şöyle buyurmuştur: "Andolsun İblis, onlar hakkındaki zannını doğruya çıkardı, inanan bir zümrenin dışında hepsi ona tabi oldular."[73]
Netice itibariyle çocuk, bu ipotek olayıyla karşı karşıya bulunmaktadır. Bu yüzden de. Allah, fidye olacak bir kurbanla ana babanın çocuğu kurtarmalarını meşru kılmıştır. Kurban kesilmediği takdirde ise, çocuk ipotek altında olmaya devam eder.
Burada bir soru akla gelmektedir: Acaba akika kurbanının, doğumun yedinci günü kesilmesinin hikmeti ne olabilir? Dihlevî bu soruya şu cevabı vermektedir:
"Akikanın, yedinci güne tahsis edilmesi, doğumla akikanın arasında bir fasıla gerekmesinden kaynaklanmaktadır. Zira doğumu olan aile ve yakınları, öncelikle ana ve çocuğunun bakımıyla meşgul olurlar. Bundan dolayı da hemen ilk gün meşguliyetlerim arttıracak şeyler onlara teklif edilmemiş; külfet altına sokulmamışlardır. Ayrıca, birçok insan ancak çalışmak suretiyle bir koyun bulabilir. Eğer ilk gün şartı koşulsaydı, akika işi insanlara zor ve ağır gelirdi. Yedi gün ise, sözü edilen fasıla için uygun bir süredir.
Yedinci gün çocuğun başının traş edilmesi, hac ibadetini yapanlara benzemesi için, adının konulması da o günden önce isme ihtiyaç duymadığından dolayıdır."[74]
D. Çocuğun Sünnet Edilmesi
Sözlükte sünnet, tenasül organının ucundaki derinin kesilmesi anlamındadır. Terim olarak ise, tenasül organının bir kısmının altını bir halka gibi saran derinin kesilmesi demektir. Bu durumda sünnet üzerine bazı şer'î hükümler terettüp eder. Nitekim Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"(Erkek ve kadının) iki sünnet yeri bir araya geldiği zaman gusül vacip olur." [75]
Sünnet olmaya teşvik eden hadisler:
Ammâr b. Yâsir'den rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Ağzı su ile yıkayıp çalkalamak, buruna su çekip temizlemek, bıyığı (belli ölçüde) kesmek, etek tıraşı ve sünnet olmak fıtrattandır; yani, doğuştan insanın ruh ve yapısına yaraşan hususlardır." [76]
Ebu Hüreyre'den (r.a.) gelen rivayete göre Rasûlüllah şöyle buyurmuştur: Fıtrat beştir: Sünnet olmak, etek tıraşı yapmak, bıyığı (belli ölçüde) kesmek, tırnakları kesmek ve koltuk altını temizlemek." [77]
Şeddâd b. Evs'den (r.a.) gelen rivayette de Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sünnet olmak erkekler için bir sünnet, kadınlar için de bir şereftir."[78] Böylece İslâm'ın, oğlan ve kız çocuklarının sünnet olmasına gereken ihtimamı gösterdiğini görmekteyiz. Sünnet, doğumun yedinci gününden itibaren .yapılabilir. Çünkü, Câbir (r.a.) der ki: "Rasûlüllah (s.a.v.), Hasan ve Hüseyin'e akika kurbanı kesti, yedinci günlerinde de onları sünnet ettirdi."[79]
İlk sünnet olan kimse efendimiz İbrahim'dir (a.s.). O, seksen yaşında iken sünnet olmuştur. Ebu Hüreyre'den (r.a.) gelen rivayette Peygamberimiz (s.a.v.), İbrahim'in (a.s.) seksen yaşında iken sünnet olduğunu ifade etmiştir.[80]
Başka bir rivayette de şöyle buyurulmaktadır: İbrahim Peygamber, ilk misafir ağırlayan, ilk don giyen ve ilk sünnet olan kimsedir. Artık ondan sonra sünnet olmak, Rasûlüllah (s.a.v.) dahil bütün peygamberler ve onlara uyanlarda devam etmiştir. Sünnet olmak peygamberlerin yoludur, insanlık sağlam ve sağlıklı bir bağlılığa kavuşmak için onların yoluna tabi olmaktadır.
Ebu Eyyub'dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: .
"Dört şey peygamberlerin sünneti erindendir: Sünnet olmak, güzel koku sürünmek, misvak kullanmak ve evlenmek."[81]
Saîd b. Cübeyr'den gelen rivayete göre, Rasûlüllah'ın (s.a.v.) vefatı esnasındaki durumu sorulan İbn Abbas (r.a.) şu cevabı vermiştir: "O gün ben sünnetli idim. İnsanlar, ergenlik yaşına gelmeden çocuklarını sünnet ettirmezlerdi."[82] Hâkim'in rivayetinde ise: "Ben onbeş yaşımda iken Rasûlüllah (s.a.v.) vefat etmişti. O zaman ben sünnetli idim."[83]
Sünnet yemeği için davet etmek müstehap olur. Kadınların sünnetinde ise, duyulup yayılmaması için bu yapılmaz. [84]
İslâm sünnet olmaya o kadar önem vermiştir ki, müslüman olan adam sünnetli değilse, guslün yanısıra sünnet olması da vacip olur. Useym b. Küleyb'in dedesinin Peygamberimiz'e (s.a.v.) gelerek "müslüman oldum" demesi üzerine Rasûlüllah (s.a.v.) ona "Küfrün tüylerini kendinden at (saçını tıraş et) ve sünnet ol" buyurmuştur. [85]
Zührî'den gelen rivayette de Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İslâm'a giren kimse, yaşlı da olsa sünnet olsun."
Sünnetsiz kimsenin namazının kabul olunmaması da, konunun önemini göstermesi bakımından câlib-i dikkattir. İbn Abbas (r.a.) der ki: "Sünnetsiz kimsenin namazı kabul edilmez ve kestiği yenmez."
İbn Kuteybe, "Allah'ın verdiği boyayı kabul edin. Allah'tan daha güzel rengi kim verebilir"[86] ayet-i kerîmesinin tefsirinde şöyle der: "Buradaki "boya" ile sünnet kastedilmektedir. Sünnete "boya" adı verilmesi, şundan dolayıdır: Hıristiyanlar çocuklarını bir su içinde boyarlar (vaftiz ederler), işte bu, haniflerin sünneti gibi çocuklar için bir nevi temizliktir" derlerdi. Bunun üzerine Yüce Allah, hıristiyanlann çocuklarına verdiği boyayı değil, "Allah'ın boyasını" alın, buyurdu ve bununla da ibrahim'in (a.s.) dinini kasdetti." [87]
Sünnet olmanın fikhî hükmü hakkında Hattâbî şunları söyler: "Sünnet olmak, her ne kadar sünnetler arasında geçiyorsa da, ilim adamlarının bir çoğuna göre vaciptir. Çünkü sünnet olmak, dinin şiarıdır; vazgeçilmez alametidir. Müslüman kâfirden onunla ayırt edilir. Öldürülen sünnetsiz bir grub arasında sünnetli kimse bulunursa, bu durumda sünnetli kimsenin namazı kılınır ve müslümanların kabristanına defnedilir."[88]
[25] Dr. Faruk Mûsâhil, "İslâm'ın çocuk gıdasına/beslenmesine gösterdiği ihtimam" başlıklı makalesinde (bkz. Mecelletü'l-Ûmmeti'l-Katarİyye, sayı: 50), "tahnik hadisi" üzerine şunları söyler: "Bütün ölçü ve miktarlanyla tahnik, Hz. Peygamberin ûpla ilgili bir mucizesidir ki, insanlık bunun hedef ve hikmetini anlamak için ondört asır beklemiştir. Tıp araştırmaları şimdi, şu İki durumun olması halinde özellikle yeni doğan ve süt emen küçük çocukların ölüm tehlikesi geçirebileceklerini ortaya koymuştur: 1. Açlık sebebiyle kandaki şeker oranının eksilmesi, 2. Soğuk hava ile karşılaşmaları halinde, çocukların vücutlarının ısı derecelerinin düşmesi.
[26] Buhârî, Akİka, 1; Müslim, Âdab, 24.
[27] Buhârî, Akika, 1; Müslim Âdab, 26; Tirmizî, Menakıb, 44.
[28] Müslim, Taharet, 101; Ebû Davud, Edeb, 107; Ahmed b. Hanbel, VI, 212.
[29] Nevevî, Şerhü Sahih-i Müslim, III, 250.
[30] Ahmed b. Hanbel, İH, 88,188. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 62-64.
[31] AYaf, 7/180.
[32] Isrâ, 17/110.
[33] Mâverdi, Nasihâtü'l-Mülûk.s. 166.
[34] Ebu Ya'la, Müsned, I, 259. Senedi sahih olan bu hadis, Ebu Davud, Tlrmizî, Ibn Sa'd ve Hâkim tarafından da rivayet edilmiştir.
[35] Senedinde "meçhul" bir râvî bulunmakla birlikte, hadisin bazı bölümlerinin destek ve şahidi olan sahih rivayetler mevcuttur. Bkz. Ebu Dâvud, Edeb, 61; Camiu'l-Usûl, I, 357.
[36] Ibn Hıbban'ın Sahih'inde tahric ettiği bu hadisin senedinde bir inktta' (kopukluk) olmakla birlikte, rivayet eden şahısların hepsi sika (güvenilir) dır.
[37] Muhammed b. Alevî ei-Mâlikî el-Hasenî, el-Menhelu't-latîf fi Usulü'I-Hadis, s. 194.
[38] A.g.e.,s.23O.
[39] Ebu Dâvud, Canaiz, 124.
[40] Buhârî, Edeb, 106; Müslim, Âdab, 7; Ahmed b. Hantal, III, 307.
[41] Buhârî, İlim, 13; Müslim, Âdab, 3; Ahmed b. Hantal, III, 303.
[42] Meryem, 19/28.
[43] Hadisi Ahmed, Tirmizî, Nesaî, Abd b. Humeyd, İbn Ebi Şeybe gibi muhaddisler rivayet etmiştir. Bkz. Husnül-Osve, s. 135.
[44] Bkz. Mahmûd Muhammed Ammâra, Terbiyetü'n-Neş'i fi Zilalil-lslâm, s. 124.
[45] Bkz. Câmiu'l-Usûl, I, 373. Hadisin senedi sahihtir. Hâkimin rivayetinde "Rasûlullah (s.a.v.) ona ve çocuğuna dua etti" ilavesi vardır.
[46] Ra'd, 13/41.
[47] Şerhu's-Sünne'de geçen bu açıklama İçin bkz. Süleyman b. Abdillah b. Muhammed, Teysiru'l-Azîzi'l-Hamîd fî Şerhi Kitabi't-Tevhîd'inden naklen, s. 615.
[48] Buhârî, Edeb, 81; Müslim, Adab, 30; Ebu Davud, Edeb, 69; Tirmizî, Salât, 131; İbn Mace, Edeb, 24; Ahmed b, Hanbel, III, 115, Hadiste geçen "nuğayr" serçe büyüklüğünde bülbül gibi bir kuş türüdür. Enes'in ana bir kardeşi olan Ebu Umeyr'in böyle sevimli bir kuşu vardı. Bir gön kuş ölünce çocuk buna çok üzülmüştü. Peygamberimiz (s.a.v.) çocuğu gördüklerinde, "Ne yaptı nuğayr, ne oldu kuş!" diyerek ona şaka yaparlardı. (Çev.)
[49] Tirmizî, Tefsir {Sûre 7), 8; Ahmed b. Hanbel, V, 11.
[50] Ebu Dâvud, Edeb, 62.
[51] Hadisin senedi sağlamdır. Bkz. Câmiul-Usûl, 1,371; Timıizî, Edeb, 65.
[52] Hadis sahihtir. Bkz. A.g.e., aynı yerler; SİIsiletü'l-Ehadis es-Sahiha, Hadis No: 207.
[53] Buhârî, Edeb, 108; Müslim, Âdab, 17-19; Ebu Davud, Edeb, 62; İbn Mace, Edeb, 32; Ahmed b. Hanbel, II, 430.
[54] "İsyan eden kadın" manasına "Âsiye" 1j~*Lc ismi, "kadın tabip, örgün kadın" gibi manalar yüklenen "Asiye" 3_fc**î adıyla karıştırılmamalıdır. İkinci isim, İslâm Ülkelerinde yaygındır. (Çev.)
[55] Müslim, Âdâb, 14-15; Ebu Dâvud, Edeb, 62; Tİrmizî, Edeb, 66; İbn Mace, Edeb, 32; Dârimî, Isti'zan, 62; Ahmed b. Hanbel, II, 18.
[56] Ebu Dâvud, Edeb, 62.
[57] Mesela; Abdurrahirn, Abdulcelil ve Abdutcebbar İsimleri gibi. (Çev.)
[58] Nasihatül-Mülük, s. 166. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 64-69.
[59] Bir dirhem, yaklaşık olarak üç grama tekabülden bir ağırlık ölçüsüdür. (Çev).
[60] Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 70.
[61] Çoğulu "ukuk" şeklinde gelen "akka" veya "akika" sözlükte, doğan çocuğun başındaki ana tüyü demektir. Terim olarak da çocuk içirfkesilen koyuna "akika" adı verilmiştir. Bkz. Halil b. Ahmed, el-Ayn, s. 62.
[62] Ebu Dâvud, Edâhî,21;Tirmizî, Edâhî, 16, Nesaî, Akika, 4.
[63] Ebu Davud, Edâhî, 21; Tirmizî, Edâhî, 21; Nesaî, Akika, 5; Ibn Mâce, Zebaih, 1; Dârimî, Edâhi, 9; Ahmed b. Hanbel, V, 8.
[64] Hadis sahihtir. Bkz. Sahihul-Câmi' hadis no: 4106-4107.
[65] Taberânî'nin rivayet ettiği bu hadisin ricali sahih'in ricalidir. Bkz. Heysem!, Mec-mau'z-Zevaid, IV, 59.
[66] Hadis sahihtir. Bkz. Sahihu'l-Câmi', hadis no: 4132.
[67] Heysemr, a.g.e. Aynı yer. (187)
[68] Muvatta,Akika,5.
[69] Aynı yer.
[70] Hâkim, Müstedrek, IV, 238, Hâkim, hadisin Buhâri ile Müslim'in şartlarına göre sahih olduğunu söylemiş, Zehebî de bunu kabul etmiştir.
[71] Bahara, 2/138.
[72] Isra, 17/64.
[73] Sebe, 34/20.
[74] Huccetullâhi'l-Bâliğa, II, 144. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 70-73.
[75] Hadis sahihtir. Bkz. Silsiletû'l-Ehadis es-Sahiha, Hadis No: 1261.
[76] Ahmed b. Hanbel, IV, 264.
[77] Buhârî, Libâs, 63; Müslim, Taharet, 49; Ebu Dâvud, Taharet, 29; Tirmizî, Edeb, 14; Nesaî, Taharet, 9; Ibn Mace, Taharet, 8; Ahmed b. Hanbel, II, 229.
[78] Ebu Dâvud, Edeb, 167; Ahmed b. Hanbel, V, 75.
[79] Hadisi Beyhaki rivayet etmiştir.
[80] Buharî,'Enbiya, 8; Müslim, Fedâil, 151; Ahmed b. Hanbel, II, 322.
[81] Tirmizî Nikah, 1"; Ahmed b. Hanbel, V, 421.
[82] Buharî, lsti-zan,51.
[83] Hakim, Mûstedrek, III, 534.
[84] Bkz. İbn Cüzeyy, el-Kavânîn el-Rkhiyye, s. 214.
[85] Ebu Dâvud, Taharet 129.
[86] Bakara, 2/138.
[87] Ibn Kuteybe, TeVîlu Müşkili'l-Kur'an, s. 149.
[88] Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 73-75.
Ebu Musa (r.a.) anlatıyor: "Bir oğlan çocuğum dünyaya geldi. Onu alıp Peygamber'e (s.a.v.) götürdüm. Çocuğun adını İbrahim koydu ve hurma ile tahnik yaptı. Bereket dileğinde bulunduktan sonra da çocuğu bana verdi." [26]
Hişam b. Urve rivayet ediyor: Mekke'de iken Esma, Abdullah b. Zübeyr'e gebe kalmıştı. Esma der ki: Doğum müddetini tamamlamış olarak çıktım ve Medine'ye geldim. Küba'da misafir oldum ve çocuğu burada doğurdum. Sonra Rasûlullah'a (s.a.v.) giderek çocuğu O'nun kucağına verdim. Rasûlullah hemen bir hurma istedi. Hurmayı ağzında çiğnedikten sonra çocuğun ağzına püskürttü. Böylece çocuğun midesine giren ilk şey Rasûlullah'ın (s.a.v.) tükrüğü oldu. Rasûlullah (s.a.v.) hurma ile tahnik yaptıktan sonra çocuğa dua etti ve bereket diledi. Bu çocuk İslamiyette, Medine'de doğan ilk muhacir çocuğudur. Bundan dolayı da çok sevinmişlerdi. Çünkü onlara "Yahudiler size büyü yaptı artık çocuklarınız olmayacaktır" denilmişti. [27]
Hz. Aişe'den gelen rivayete göre Rasûlullah'a (s.a.v.) çocuklar getirilir, o da bereket duasında bulunur ve onların damaklarına çiğnediği hurmayı sürerdi. Bir defasında getirilen henüz sütten kesilmemiş bir çocuk, Peygamberin (s.a.v.) üzerine idrarını yaptı. Rasûlullah (s.a.v.) hemen su istedi. Suyu çocuğun idrarının üzerine döktü, orayı yıkamadı." [28]
İmam Nevevî, hadislerle ilgili şu açıklamayı yapar:
Rasûlullah'ın (s.a.v.) çocuklara bereket niyazında bulunması, çocuklar için dua etmesi; Allah'tan hayırlı ve uzun ömür istemesi ve onları eliyle sıvazlaması demektir. Tahnik işe, hurma veya hurma gibi tatlı bir maddeyi ağzıyla çiğnemesi ve onu bebeğin damağına sürmesi demektir. Bu hadislerden şu hükümler çıkmaktadır:
* Doğan çocuğun damağına tatlı bir madde sürmek müstehaptır.
* Salâh ve fazilet sahibi zevatla teberrük, yani; onlar vasıtasıyla Allah Teâlâ'dan hayırlı ve bereketli bir ömür niyazında bulunmak güzel görülmüştür. Buna bağlı olarak, doğumunun ilk günlerinde veya daha sonra çocukları fazilet ehli insanlara teberrük için götürmek ve onların hayır dualarını almak müstehaptır.
* Hem küçüklere hem de büyüklere yumuşak ve alçakgönüllü olmak ve onlara iyi davranmak menduptur; güzel görülmüştür ve sevaptır. [29]
Hz. Peygamber'in "tahnik" (doğan çocuğun damağına tatlı bir şey sürme) uygulaması:
Enes (r.a.) anlatıyor: Ümmü Süleym bir oğlan çocuğu dünyaya getirince, çocuğu benimle Rasûlullah'a (s.a.v.) göndermek istedi. Ben de hurma ile birlikte çocuğu Rasûlullah'a (s.a.v.) götürdüm. Rasûlullah'ın (s.a.v.) üzerinde bir aba vardı ve devesini katranlıyordu. Rasûlullah (s.a.v.) çocuğu görünce "Yanında hurma var mı?" diye sordu. Ben de: "Evet var" dedim. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) hurmaları aldı. Onları ağzında çiğnedikten ve ufaladıktan sonra çocuğun ağzını açtı ve hurmayı içine koydu. Çocuk da onu emmeye başladı. Bunu gören Rasûlullah (s.a.v.) "Ensar'ın sevdiği şey hurmadır" buyurdu. Rasûlullah (s.a.v.) yaptığı tahnik'ten sonra çocuğa Abdullah adını verdi. Ensar içinde ondan daha faziletli bir genç olmadı. [30]
II- Doğumun Yedinci Günü Yapılacak İşler:
A. Çocuğun Adını Koymak
Dünyaya gelen çocuğa yapılacak ilk iyilik ve ikram, onu güzel bir isim ve künye ile süslemektir. Çünkü ilk duyulduğunda güzel isim, insan psikolojisi üzerinde belli bir etki bırakır. Nitekim Allah, kullarının kendisine en güzel isimler (el-Esmâü'1-Husnâ) ile dua etmelerini emretmektedir:
"En güzel isimler Allah'ındır. O halde bunlarla O'na dua edin. O'nun isimleri hakkında doğrudan sapanları bırakın. Onlar, yapmakta olduklarının cezasını çekeceklerdir."[31],
Ayrıca Cenab-ı Hak, kullarının kendisini en yüce sıfatlarla nitelemelerini emretmektedir:
"De ki: İster Allah deyin, ister Rahman deyin. Hangisini derseniz deyin, en güzel isimler O'nundur." [32]
Peygamber (s.a.v.) çocuklarının isimlerini seçerek koymuştur. Kendisinden sonra torunlarından Muhammed b. el-Hanefiyye'ye hürmet ve ta'zim için Muhammed adı verilmiştir. [33]Çünkü Muhammed b. el-Hanefiyye'den gelen rivayete göre Hz. Ali, Rasûlullah'tan (s.a.v.), vefatından sonra bir oğlu olduğu takdirde kendisinin isim ve künyesini vermek için izin istedi. Rasûlullah'tan (s.a.v.) izin çıkmıştı. Doğan çocuğun adı Muhammed, künyesi de Ebu'l-Kasım oldu. [34]
Ebu Vehb el-Cûşemî'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Peygamberlerin isimleriyle isimleniniz. İsimlerin Allah'a en sevimli olanı Abdullah ve Abdurrahman, en sadık olanı Haris ve Hemmam, en çirkin olanı ise Harb ve Murra'dır."[35]
'4
Ebu'd-Derda'dan (r.a.) gelen hadiste de Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Kıyamet gününde siz, kendi isimlerinizle ve babalarınızın isimleriyle çağrılacaksınız. O halde isimlerinizi güzel koyunuz."[36]
Sahabe, güzel isim koymakla alâkalı hadisleri o kadar tatbik etmeye başladılar ki; İbnu's-Salâh'ın tesbitine göre Abdullah adını alan sahabenin sayısı ikiyüz yirmi, el-Irakî'nin tesbitine göre ise üçyüzü bulmaktadır. [37]
Hz. Peygamber'in güzel ve hikmetli davranışlarından birisi de, doğduğu gün İbn Abbas'a "Abdullah" adını vermesidir. İbn Abbas şöyle der: el-Haris'in kızı Ümmül-Fadl bana şunları anlattı: Ben yürürken, Hıcır'da bulunan Peygamber (s.a.v.): "Ey Ümmü'l-Fadl!" diye seslendi. Ben de: "Buyur ya Rasulallah!" dedim. Dedi ki: "Sen bir oğlan çocuğuna hamilesin." Ben: "Nasıl olur? Kureyş kabilesi kadınlarına doğum yaptırmayacakları hususunda andlaşma yaptılar" dedim. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) şöyle dedi: "(Her neyse) ben sana bunu söylüyorum! Çocuğu doğurduğun zaman bana getir! Ben de çocuğu doğurduğumda Peygamber'e (s.a.v.) geldim ve çocuğa "Abdullah" adını verdikten sonra şöyle dedi: "Çocuğu al götür! Bunun akıllı ve zeki olduğunu göreceksin." Hemen Abbas'a geldim ve olup-bitenleri söyledim. Abbas tebessüm etti ve sonra Peygamber'e (s.a.v.) geldi. Abbas uzun boylu ve yakışıklı bir adamdı. Peygamber (s.a.v.) onu görünce ayağa kalktı, alnından onu öptü ve sağ yanına oturttu. Sonra da şöyle dedi: Bu benim amcamdır. Dileyen amcasıyla iftihar etsin." Abbas: "Estağfirullah, ya Rasulallah" deyince, Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Niçin söylemeyim? Sen benim amcamsın ve hayatta kalan babamsın. Amca bir babadır." [38]
Enes'den rivayet edildiğine göre Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Geceleyin bir oğlan çocuğum doğdu. Ona babam İbrahim'in adını verdim." [39]
Konuyla alâkalı şu iki hadis de Cabir'den (s.a.v.) nakledilmektedir;
"Bizden bir adamın oğlan çocuğu dünyaya geldi, ona Kasım adını verdi. Dedik ki: Sana Ebu'l-Kasım künyesini vermeyiz ve "gözün aydın" demeyiz. Adam Peygamber'e (s.a.v.) gelerek durumu haber verdi. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Oğlunun adını Abdurrahman koy." [40]
"Bizden bir adamın oğlan çocuğu doğdu ve adını da Muhammed koydu. Kavmi adama "Rasûlullah'ın (s.a.v.) ismini koymana müsaade etmeyiz" dediler. Adam da oğlunu sırtına alarak Rasûlullah'a götürdü ve şöyle dedi: "Ya Rasulallah! Bir oğlan çocuğum doğdu, ona Muhammed adım vermiştim ama kavmim bana "Rasûlullah'ın ismini koymana müsaade etmeyiz" dediler. Bunun üzerine Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Benim ismimle isimleniniz ama künyemi takınmayınız. Ancak ben Kasım'ım, aranızda (adaletle) taksim ederim." [41]
Rasûlullah (s.a.v.), geçmiş mü'min nesillerin, çocuklarına peygamberlerinin ve salihlerinin isimlerini koyduklarını ifade etmektedir. Muğire b. Şu’be anlatıyor: Necran'a geldiğimde bana sordular, dediler ki: Siz, Ey Harun'un kız kardeşi.. (Ya Uhte Harun) [42]diye okuyorsunuz. Halbuki Musa, İsa'dan şu kadar sene öncedir! Ben de Rasûlullah'ın (s.a.v.) yannına gelince bunu sordum. O da şu cevabı verdi: "Onlar, kendilerinden önceki peygamberlerinin ve salihlerinin isimlerini koyarlardı." [43]
Büyük sahâbi Zübeyr b. Avvam, çocukları için şehit sahâbilerin isimlerini seçmiştir. Böyle yapmakla o, çocukların onların yolunu takip ederek Allah yolunda şehitlik derecesine ulaşmalarını arzu etmiştir. Zübeyr (r.a.) der ki: Talha b. Ubeydillah et-Teymi, oğullarına peygamberlerin isimlerini koyuyor. O da bilmektedir ki Muhammed (s.a.v.)'den sonra hiçbir peygamber gelmeyecektir. Ben ise çocuklarıma şehitlerin isimlerini veriyor, bu vesileyle de onların şehit olmalarını umuyorum. Hakikaten Zübeyr (r.a.) çocuklarına isim verirken bu prensibi dikkate almış ve şu şehit sahâbilerin isimlerini seçmiştir:
- Abdullah b. Cahş (Uhud şehidi),
- el-Münzir b. Amr el-Ensari,
- Urve b. Mes'ud"es-Sekafi,
- Hamza b. Abdilmuttalib (Uhud şehidi)
- Cafer b. Ebi Talib (Mu'te şehidi)
- Mus'ab b. Umeyr (Sancaktar ve Uhud şehidi)
- Ubeyde b. el-Hâris (Bedir şehidi),
- Hâlid b. Said (Mercü's-Suffer şehidi)
- Ömer b. Said (Yermük şehidi, Hâlid'in kardeşi).
Bu durumda Zübeyr (r.a.), verilen listeye göre Abdullah, el-Münzir, Urve, Hamza, Ca'fer, Mus'ab, Ubeyde, Halid ve Ömer olmak üzere dokuz şehidin isimlerini çocuklarına vermiş bulunmaktadır.[44]
İlk doğan çocuğun adı konulduktan sonra, ana baba onun adıyla künyelersin
Ebu Şurayh'ın "Ebu'l- Hakem" diye adlandırılması üzerine Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Şüphesiz Allah hakemdir ve hüküm ancak onadır." Ebu Şurayh, "Kavmim bir meselede ihtilaf ettiklerinde bana gelirler, ben de aralarında hüküm verirdim. Bundan her iki taraf da razı olurlardı" diyerek bir açıklama yapınca Rasûlullah (s.a.v.) ona şöyle dedi: "Ne kadar güzel! Çocuğun yok mu?" Bu soru üzerine Ebu Şurayh, "Şurayh, Müslim ve Abdullah adında çocuklarım var" cevabını verdi. Rasûlüllah'ın (s.a.v.) "En büyükleri hangisidir?" sorusuna "Şurayh'tır" cevabını vermesi üzerine de Rasûlullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Sen Ebû Şurayh (Şurayh'ın babası) sın."[45] "Hakem, verdiği hüküm bozulmayacak olan hâkimdir. Bu sıfat, Allah'tan başkasına uygun düşmez. Nitekim yüce Allah şöyle buyurur: "Allah hükmeder, O'nun hükmünü bozacak kimse yoktur."[46]
Hadis, kişinin, en büyük oğlunun ismiyle künye takınabileceğini göstermektedir. Oğlu olmayan ise en büyük kızının ismiyle künyelenir. Künye takma konusunda kadın da aynı sırayı takip eder."[47] Küçük çocuklara da künye takılabilir. Peygamber (s.a.v.) küçük çocuğa öyle olmadığı halde şakalaşmak için künyesiyle seslenir ve "Ey Ebû Umeyr! Ne yaptı nuğayr?" dedi.[48]
Şeytan, çirkin ve gayr-i islâmî isimleri telkin eder:
Semura fe. Cündeb'den (r.a.) rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Havva hamile kalınca, İblis onun etrafında dolaştı. Havva'nın da çocuğu yaşamıyordu, İblis "O doğacak çocuğa Abdulharis adını ver! Zira o yaşar" dedi. Havva da ona Abdulhâris adını verdi ve çocuk yaşadı. Bu, şeytanın telkin ve işlerinden idi."[49]
Şu hadisler, konulması çirkin bazı isimleri açıklamaktadır: "Oğlan çocuğuna Yesâr, Rabâh, Necîh ve Eflah isimlerini koyma![50]
"Râfi1, Bereket ve Yesâr isimlerinin konulmasını ben yasaklıyorum." [51]
Çirkin isimleri değiştirme konusunda,
Hz. Peygamber'in hassas olduğunu görmekteyiz:
Hz. Aişe, Rasûlüllah'ın (s.a.v.) çirkin isimleri değiştirdiğini söylemektedir. [52]
a) "Berre" adını "Zeyneb" ile değiştirmiştir:
Muhammed b. Amr b. Atâ (r.a.) der ki: Kızıma (iyi olan kadın anlamında) "Berre" adını vermiştim. Sonra Ebu Seleme'nin kızı Zeyneb bana "Benim adım da Berre idi ama Rasûlüllah (s.a.v.) şu sözüyle bu ismi yasakladı: "Kendinizi temize çıkarmayın! Allah, sizden iyi olanları daha iyi bilir." Bunun üzerine orada bulunanlar "Peki adını ne koyalım?" sualini sorunca Rasûlüllah (s.a.v.) "Ona Zeyneb adını verin!" buyurdu. [53]
b) "Âsiye"[54] adını "Cemile" ile[55]
c) "Asram" adını "Zür'a" ile değiştirmiştir:
Üsame b. Ahderî der ki: Asram adında bir adam vardı. Rasûlüllah'a (s.a.v.) gelen bir grup insan içinde bulunuyordu". Rasûlüllah (s.a.v.) ona "Adın nedir?" dedi, O da "Asram" deyince, Rasûlüllah (s.a.v.) "Hayır, sen Zür'a'sın" buyurdu.[56]
Çocuklar için güzel bir ismi nasıl seçeriz? Bu konuda üç tercih hakkı doğmaktadır:
a) Peygamberlerin ve salih kulların isimleri seçilir. Tabiî, bu güzel isimleri seçerken insan, peygamberleri ve salih kulları sevmek, onların isimlerini ihya etmek ve Allah'a iktida etmek suretiyle O'na yaklaşmaya niyet eder. Nitekim -daha önce temas edildiği gibi- Allah'a en sevimli gelen isim, Abdullah ve Abdurrahman gibi isimlerdir.
Dihlevî, Huccetullâhi'l-Bâliğa'sında şöyle demektedir: "Şüphesiz dinin en büyük hedefi, insanların zorunlu beraberlik ve ilişkileri arasına Allah isminin sokulmasıdır. Çünkü bu, hakka çağıran dil mesabesindendir; davet ve tebliğ fonksiyonu icra eder. Çocuğa bu nevi isimleri vermek, onda tevhid şuurunu geliştirir. Aynı şekilde Araplar ve diğer milletler, taptıkları kimselerin adlarını çocuklarına veriyorlardı. Peygamberimiz (s.a.v,) tevhidi yerleştirmek üzere gönderilince, artık teamül olarak bu nevi isimlerin konulması gerekiyordu. Abdullah ve Abdurrahman isimlerinin, (kul manasına gelen) "Abd" kelimesiyle birlikte kullanılan diğer "esmâ-i hüsnâ" ya nisbetle[57] Allah'a daha sevimli gelmesi, bunların en meşhur isimler olmasından dolayıdır. Bu iki isim (Allah ve Rahman) Allah'tan başkası için kullanılamaz. Ama diğer isimler böyle değildir. İşte bu durumda sen, çocuklara Muhammed ve Ahmed adı verilmesinin müstehab oluşunun sır ve hikmetini öğrenmiş olmalısın. Zira bazı insanlar, kendilerine göre ulu/büyük olan geçmişlerinin adlarını çocuklarına vermeye çok meraklıdır. Halbuki bu neredeyse (bâtıl) dini yüceltmek ve kendisinin de o dinin bir mensubu olduğunu kabullenmek demek olur."
b) Konulan isimler, harf sayısı az, telaffuzu kolay ve çabuk öğrenilen isimler olmalıdır.
c) Çocuğun haline uygun, manası güzel, akranı arasında ve yaşadığı toplum içinde kullanılan isimler olmalıdır.[58]
B. Çocuğun Saçını Tıraş Etmek
İmam Mâlik'in rivayet ettiğine göre Hz. Fatima, Hasan, Hüseyin ve Ümmü Gülsüm'ün saçlarını tartmış ve bunların ağırlığı kadar bir gümüşü sadaka olarak vermiştir.
İbn İshak, Rasûlüllah'ın (s.a.v.), Hasan'ı dünyaya getirdiği zaman Fatıma'ya şöyle dediğini kaydeder: "Ya Fatıma! Çocuğun başını tıraş et ve ağırlığı kadar da bir gümüşü sadaka olarak ver." Hz. Fatıma da saçı tarttı ve ağırlığı bir dirhem[59] veya bir dirheme yakın geldi."
Dihlevî (r.a.), sadaka olarak gümüş vermenin sebebi ve hikmeti konusunda, hadis için şu yorumu yapar:
"Çocuğun, ceninlik devresinden bebeklik dönemine geçmesi bir nimettir, bundan dolayı da o nimetin şükrü gerekir. Bir nimetin en güzel şükrü de, o nimetin bedelini hissettirecek bir şey olmalıdır. Ceninin saçı, ceninlik döneminin bir kalıntısı olup ve onu izale etmek çocukluk devresi sebebiyle bir bağımsızlık alâmeti sayılınca, kesilen saçın ağırlığı kadar gümüş verilmesi gerekti. Özellikle gümüşün belirtilmesi ise, altının daha pahalı olmasındandır. Bunu da ancak zengin olanlar bulur. Diğer eşyaların durumu da, saçın ağırlığı kadar tartarak vermeye müsait değildir."[60]
C. Akîka[61]:
Rasûlüllah (s.a.v.), akikanın durumunu soran Ümmü Kürz'e şu cevabı vermiştir: "Oğlan çocuğunda iki, kız çocuğunda bir koyun (kesilir). Kesilecek koyunların erkek veya dişi olmaları size bir zarar vermez; bir sakıncası yoktur." [62]
Semura'dan gelen bir rivayete göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur; "Her oğlan çocuğu akika kurbanı ile rehindir (yani, bir nevi ipotek altındadır ve gereğini yerine getirmeden ondan faydalanalamaz). Akika, çocuğun doğumunun yedinci günü kesilir, adı konulur ve başı tıraş edilir." [63]
Konuyla ilgili olarak ayrıca Yezid'in kızı Esma'dan gelen rivayete göre Rasûlüllah (s.a.v.) "Akika haktır; oğlan çocuğuna birbirine denk iki koyun, kız çocuğuna ise bir koyun (kesilir)"[64] buyurmuş, İbn Abbas'dan gelen rivayete göre "Oğlan çocuğuna iki akika, kız çocuğuna da bir akika (kesilir)"[65] buyurmuş, Büreyde'den gelen rivayete göre de "Akika, (doğumun) yedinci, ondördüncü veya yirmibirinci günü kesilir"[66] buyurmuştur. Enes de (r.a.) çocuklarına akika olarak deve keserdi.[67]
Selef-i sâlih, akika konusuna o kadar önem vermiştir ki, çocuğuna akika kurbanı boğazlamak için imkan bulamayan kimse serçe kesmiştir. Muhammed b. İbrahim b. el-Hâris et-Teymî şöyle der: "Babamdan duyduğuma göre, bir serçe ile de olsa akika müstehaptır."[68] İmam Mâlik der ki: Bize göre, akika kurbanı kesmek isteyen kimse, çocuğuna erkek veya dişi bir koyun keser. Akika vacip değil, müstehaptır. öteden beri insanlar bu faziletli ameli yapagelmişlerdir. Akika, normal kurban gibidir. Bundan dolayı da kör, zayıf, boynuzu kırık ve hasta hayvan caiz olmaz. Eti ve derisi satılmaz, kemikleri kırılmaz. Akika'nın etinden kesen yiyebilir ve sadaka olarak da verir. Kurbanın kanı çocuğa sürülmez." [69]
Dihlevî (r.a.) şöyle der: İki koyun bulan kimselerin, oğlan çocuğu için ikisini birden kurban etmeleri müstehab olur. Çünkü Araplar nezdinde erkekler, kızlardan daha avantajlı ve daha yararlı idi. Bu itibarla, oğlan çocuğu karşısında şükür ve hamdi artırmak uygun düşmektedir. Akikanın emredilmesinin sebebi şudur: Araplar çocuklarına akika kurbanı keserlerdi. Onlara göre akika, gerekli bir şey, uygulanması gereken bir adetti. Bunun dinî, sosyal ve psikolojik bir çok faydası vardı. Bundan dolayı da Peygamberimiz (s.a.v.) bu adeti kabul ederek yerine getirdi ve insanları buna teşvik etti. Ne var ki Rasûlüllah (s.a.v.) uygulamayla ilgili bazı gelenekleri değiştirdi.
Büreyde (r.a.) der ki: Oğlan çocuğumuz doğduğu zaman cahiliye döneminde biz, ona bir koyun keser ve hayvanın kanını da çocuğun başına bulaştırırdık. İslâm döneminde ise bir kurban keser, çocuğun başını tıraş eder ve başına da zaferan sürerdik."[70]
Akikanın fayda ve hikmetleri:
a) Çocuğun nesebini duyurmak suretiyle nezaket göstermek:
Hakkında dedikodu yapılmaması için çocuğu olan bir babanın bunu yayması gerekir, Tabîi, yol ve sokaklarda dolaşarak bir çocuğu olduğunu duyurması güzel bir hareket olamaz. Akika münasebetiyle bunu gerçekleştirmek, bu yüzden bir nezakettir.
b) Cömertlik çağrısına uymak, cimrilik çağrısına tepki göstermek,
c) Hıristiyanlar, çocukları doğduğu zaman vaftiz ederler ve "Çocuk bu yolla hırıstiyan olur" derlerdi. Buna karşılık şu ayet-i kerîme nazil olmuştur: "Allah'ın verdiği boyayı kabul edin. Allah'tan daha güzel rengi kim verebilir."[71]
İşte, hıristiyanların fiiline mukabil bu, hanifler (haktan sapmayanlar) için müstehap oldu. Bu uygulama ile çocuğun, İbrahim (a.s.) ve İsmail'in (a.s.) dinine tabi olduğu hissettirilmiş olur. Baba-oğul her iki peygambere has en meşhur fiil, Allah için oğlunu kurban etmeye karar verdikten sonra, buna karşılık bir nimet olarak Allah'ın büyük bir kurbanlık vermesidir. Onların en meşhur şer'î tatbikatı da, içinde tıraş ve kurban olan hac ibadetidir. Bu konuda her iki peygambere benzemek hem hanifliğe hürmet göstermek, hem de bu dinin gereğini yapmakla çocuğun "millet-i İbrahim" den olduğunu ilan etmek olur.
d) Doğumun başında bu hareket -İbrahim'in (a.s.) yaptığı gibi- babaya Allah yolunda çocuğunu feda etme imajını verir. Bu da, ihsan ve itaat silsilesini/bağını harekete geçirir.
e) Akika, dünyaya gelişinin ilk günlerinde çocuk namına kesilen bir kurbandır; Allah'a yaklaşma vesilesidir. Çocuk, kendisine yapılan duadan, hac ve diğer ibadetlerden nasıl faydalanıyorsa bundan da çok faydalanır.
f) Akika, çocuğu rehin olmaktan kurtarır. Zira o, akikasına karşılık rehindir. İmam Ahmed der ki: "Çocuk, ana babasına şefaat etmekten ipotek edilmiştir; akika ile şefaat hakkı doğar."
Atâ b. Ebî Rabâh da şöyle der: "Çocuk akikasıyla ipotek altındadır." Ve yine der ki: "Veli, çocuğunun şefaatinden mahrum olur." Allah, çocuk namına kesilen akika kurbanını, doğumundan sonra musallat olan şeytana rehin olmaktan kurtarmanın yolu ve çaresi kılmıştır. Buna göre akika, şeytanın, çocuğu mahkum ve esir almasından, onu ahiret hayatını kazanmak için gösterdiği gayretten engellemesinden kurtarmak için Allah'a sunulan bir fidyedir. Adeta çocuk, şeytanın, dostları ve mensubları için hazırladığı bıçakla boğazlama işine mahkum olmuştur. Şeytan, azı müstesna insan oğlunu kendi yoluna çevireceğine yemin etmiştir. O, doğacak olan çocuğu gözetlemektedir. Doğumundan sonra da onu avucuna alıp kendi hizbine ve dostlarının arasına sokmak için gereken çabayı gösterir. Bu hususta şeytan çok hırslıdır ve çocukların ekseriyetinin kendi tarafında olması için mücadele eder. Nitekim yüce Allah şöyle buyurmuştur: "(Ey İblisi mallarında ve çocuklarında onlara ortak ol![72] Başka bir ayette de şöyle buyurmuştur: "Andolsun İblis, onlar hakkındaki zannını doğruya çıkardı, inanan bir zümrenin dışında hepsi ona tabi oldular."[73]
Netice itibariyle çocuk, bu ipotek olayıyla karşı karşıya bulunmaktadır. Bu yüzden de. Allah, fidye olacak bir kurbanla ana babanın çocuğu kurtarmalarını meşru kılmıştır. Kurban kesilmediği takdirde ise, çocuk ipotek altında olmaya devam eder.
Burada bir soru akla gelmektedir: Acaba akika kurbanının, doğumun yedinci günü kesilmesinin hikmeti ne olabilir? Dihlevî bu soruya şu cevabı vermektedir:
"Akikanın, yedinci güne tahsis edilmesi, doğumla akikanın arasında bir fasıla gerekmesinden kaynaklanmaktadır. Zira doğumu olan aile ve yakınları, öncelikle ana ve çocuğunun bakımıyla meşgul olurlar. Bundan dolayı da hemen ilk gün meşguliyetlerim arttıracak şeyler onlara teklif edilmemiş; külfet altına sokulmamışlardır. Ayrıca, birçok insan ancak çalışmak suretiyle bir koyun bulabilir. Eğer ilk gün şartı koşulsaydı, akika işi insanlara zor ve ağır gelirdi. Yedi gün ise, sözü edilen fasıla için uygun bir süredir.
Yedinci gün çocuğun başının traş edilmesi, hac ibadetini yapanlara benzemesi için, adının konulması da o günden önce isme ihtiyaç duymadığından dolayıdır."[74]
D. Çocuğun Sünnet Edilmesi
Sözlükte sünnet, tenasül organının ucundaki derinin kesilmesi anlamındadır. Terim olarak ise, tenasül organının bir kısmının altını bir halka gibi saran derinin kesilmesi demektir. Bu durumda sünnet üzerine bazı şer'î hükümler terettüp eder. Nitekim Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"(Erkek ve kadının) iki sünnet yeri bir araya geldiği zaman gusül vacip olur." [75]
Sünnet olmaya teşvik eden hadisler:
Ammâr b. Yâsir'den rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur:
"Ağzı su ile yıkayıp çalkalamak, buruna su çekip temizlemek, bıyığı (belli ölçüde) kesmek, etek tıraşı ve sünnet olmak fıtrattandır; yani, doğuştan insanın ruh ve yapısına yaraşan hususlardır." [76]
Ebu Hüreyre'den (r.a.) gelen rivayete göre Rasûlüllah şöyle buyurmuştur: Fıtrat beştir: Sünnet olmak, etek tıraşı yapmak, bıyığı (belli ölçüde) kesmek, tırnakları kesmek ve koltuk altını temizlemek." [77]
Şeddâd b. Evs'den (r.a.) gelen rivayette de Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Sünnet olmak erkekler için bir sünnet, kadınlar için de bir şereftir."[78] Böylece İslâm'ın, oğlan ve kız çocuklarının sünnet olmasına gereken ihtimamı gösterdiğini görmekteyiz. Sünnet, doğumun yedinci gününden itibaren .yapılabilir. Çünkü, Câbir (r.a.) der ki: "Rasûlüllah (s.a.v.), Hasan ve Hüseyin'e akika kurbanı kesti, yedinci günlerinde de onları sünnet ettirdi."[79]
İlk sünnet olan kimse efendimiz İbrahim'dir (a.s.). O, seksen yaşında iken sünnet olmuştur. Ebu Hüreyre'den (r.a.) gelen rivayette Peygamberimiz (s.a.v.), İbrahim'in (a.s.) seksen yaşında iken sünnet olduğunu ifade etmiştir.[80]
Başka bir rivayette de şöyle buyurulmaktadır: İbrahim Peygamber, ilk misafir ağırlayan, ilk don giyen ve ilk sünnet olan kimsedir. Artık ondan sonra sünnet olmak, Rasûlüllah (s.a.v.) dahil bütün peygamberler ve onlara uyanlarda devam etmiştir. Sünnet olmak peygamberlerin yoludur, insanlık sağlam ve sağlıklı bir bağlılığa kavuşmak için onların yoluna tabi olmaktadır.
Ebu Eyyub'dan rivayet edildiğine göre Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmaktadır: .
"Dört şey peygamberlerin sünneti erindendir: Sünnet olmak, güzel koku sürünmek, misvak kullanmak ve evlenmek."[81]
Saîd b. Cübeyr'den gelen rivayete göre, Rasûlüllah'ın (s.a.v.) vefatı esnasındaki durumu sorulan İbn Abbas (r.a.) şu cevabı vermiştir: "O gün ben sünnetli idim. İnsanlar, ergenlik yaşına gelmeden çocuklarını sünnet ettirmezlerdi."[82] Hâkim'in rivayetinde ise: "Ben onbeş yaşımda iken Rasûlüllah (s.a.v.) vefat etmişti. O zaman ben sünnetli idim."[83]
Sünnet yemeği için davet etmek müstehap olur. Kadınların sünnetinde ise, duyulup yayılmaması için bu yapılmaz. [84]
İslâm sünnet olmaya o kadar önem vermiştir ki, müslüman olan adam sünnetli değilse, guslün yanısıra sünnet olması da vacip olur. Useym b. Küleyb'in dedesinin Peygamberimiz'e (s.a.v.) gelerek "müslüman oldum" demesi üzerine Rasûlüllah (s.a.v.) ona "Küfrün tüylerini kendinden at (saçını tıraş et) ve sünnet ol" buyurmuştur. [85]
Zührî'den gelen rivayette de Rasûlüllah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "İslâm'a giren kimse, yaşlı da olsa sünnet olsun."
Sünnetsiz kimsenin namazının kabul olunmaması da, konunun önemini göstermesi bakımından câlib-i dikkattir. İbn Abbas (r.a.) der ki: "Sünnetsiz kimsenin namazı kabul edilmez ve kestiği yenmez."
İbn Kuteybe, "Allah'ın verdiği boyayı kabul edin. Allah'tan daha güzel rengi kim verebilir"[86] ayet-i kerîmesinin tefsirinde şöyle der: "Buradaki "boya" ile sünnet kastedilmektedir. Sünnete "boya" adı verilmesi, şundan dolayıdır: Hıristiyanlar çocuklarını bir su içinde boyarlar (vaftiz ederler), işte bu, haniflerin sünneti gibi çocuklar için bir nevi temizliktir" derlerdi. Bunun üzerine Yüce Allah, hıristiyanlann çocuklarına verdiği boyayı değil, "Allah'ın boyasını" alın, buyurdu ve bununla da ibrahim'in (a.s.) dinini kasdetti." [87]
Sünnet olmanın fikhî hükmü hakkında Hattâbî şunları söyler: "Sünnet olmak, her ne kadar sünnetler arasında geçiyorsa da, ilim adamlarının bir çoğuna göre vaciptir. Çünkü sünnet olmak, dinin şiarıdır; vazgeçilmez alametidir. Müslüman kâfirden onunla ayırt edilir. Öldürülen sünnetsiz bir grub arasında sünnetli kimse bulunursa, bu durumda sünnetli kimsenin namazı kılınır ve müslümanların kabristanına defnedilir."[88]
[25] Dr. Faruk Mûsâhil, "İslâm'ın çocuk gıdasına/beslenmesine gösterdiği ihtimam" başlıklı makalesinde (bkz. Mecelletü'l-Ûmmeti'l-Katarİyye, sayı: 50), "tahnik hadisi" üzerine şunları söyler: "Bütün ölçü ve miktarlanyla tahnik, Hz. Peygamberin ûpla ilgili bir mucizesidir ki, insanlık bunun hedef ve hikmetini anlamak için ondört asır beklemiştir. Tıp araştırmaları şimdi, şu İki durumun olması halinde özellikle yeni doğan ve süt emen küçük çocukların ölüm tehlikesi geçirebileceklerini ortaya koymuştur: 1. Açlık sebebiyle kandaki şeker oranının eksilmesi, 2. Soğuk hava ile karşılaşmaları halinde, çocukların vücutlarının ısı derecelerinin düşmesi.
[26] Buhârî, Akİka, 1; Müslim, Âdab, 24.
[27] Buhârî, Akika, 1; Müslim Âdab, 26; Tirmizî, Menakıb, 44.
[28] Müslim, Taharet, 101; Ebû Davud, Edeb, 107; Ahmed b. Hanbel, VI, 212.
[29] Nevevî, Şerhü Sahih-i Müslim, III, 250.
[30] Ahmed b. Hanbel, İH, 88,188. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 62-64.
[31] AYaf, 7/180.
[32] Isrâ, 17/110.
[33] Mâverdi, Nasihâtü'l-Mülûk.s. 166.
[34] Ebu Ya'la, Müsned, I, 259. Senedi sahih olan bu hadis, Ebu Davud, Tlrmizî, Ibn Sa'd ve Hâkim tarafından da rivayet edilmiştir.
[35] Senedinde "meçhul" bir râvî bulunmakla birlikte, hadisin bazı bölümlerinin destek ve şahidi olan sahih rivayetler mevcuttur. Bkz. Ebu Dâvud, Edeb, 61; Camiu'l-Usûl, I, 357.
[36] Ibn Hıbban'ın Sahih'inde tahric ettiği bu hadisin senedinde bir inktta' (kopukluk) olmakla birlikte, rivayet eden şahısların hepsi sika (güvenilir) dır.
[37] Muhammed b. Alevî ei-Mâlikî el-Hasenî, el-Menhelu't-latîf fi Usulü'I-Hadis, s. 194.
[38] A.g.e.,s.23O.
[39] Ebu Dâvud, Canaiz, 124.
[40] Buhârî, Edeb, 106; Müslim, Âdab, 7; Ahmed b. Hantal, III, 307.
[41] Buhârî, İlim, 13; Müslim, Âdab, 3; Ahmed b. Hantal, III, 303.
[42] Meryem, 19/28.
[43] Hadisi Ahmed, Tirmizî, Nesaî, Abd b. Humeyd, İbn Ebi Şeybe gibi muhaddisler rivayet etmiştir. Bkz. Husnül-Osve, s. 135.
[44] Bkz. Mahmûd Muhammed Ammâra, Terbiyetü'n-Neş'i fi Zilalil-lslâm, s. 124.
[45] Bkz. Câmiu'l-Usûl, I, 373. Hadisin senedi sahihtir. Hâkimin rivayetinde "Rasûlullah (s.a.v.) ona ve çocuğuna dua etti" ilavesi vardır.
[46] Ra'd, 13/41.
[47] Şerhu's-Sünne'de geçen bu açıklama İçin bkz. Süleyman b. Abdillah b. Muhammed, Teysiru'l-Azîzi'l-Hamîd fî Şerhi Kitabi't-Tevhîd'inden naklen, s. 615.
[48] Buhârî, Edeb, 81; Müslim, Adab, 30; Ebu Davud, Edeb, 69; Tirmizî, Salât, 131; İbn Mace, Edeb, 24; Ahmed b, Hanbel, III, 115, Hadiste geçen "nuğayr" serçe büyüklüğünde bülbül gibi bir kuş türüdür. Enes'in ana bir kardeşi olan Ebu Umeyr'in böyle sevimli bir kuşu vardı. Bir gön kuş ölünce çocuk buna çok üzülmüştü. Peygamberimiz (s.a.v.) çocuğu gördüklerinde, "Ne yaptı nuğayr, ne oldu kuş!" diyerek ona şaka yaparlardı. (Çev.)
[49] Tirmizî, Tefsir {Sûre 7), 8; Ahmed b. Hanbel, V, 11.
[50] Ebu Dâvud, Edeb, 62.
[51] Hadisin senedi sağlamdır. Bkz. Câmiul-Usûl, 1,371; Timıizî, Edeb, 65.
[52] Hadis sahihtir. Bkz. A.g.e., aynı yerler; SİIsiletü'l-Ehadis es-Sahiha, Hadis No: 207.
[53] Buhârî, Edeb, 108; Müslim, Âdab, 17-19; Ebu Davud, Edeb, 62; İbn Mace, Edeb, 32; Ahmed b. Hanbel, II, 430.
[54] "İsyan eden kadın" manasına "Âsiye" 1j~*Lc ismi, "kadın tabip, örgün kadın" gibi manalar yüklenen "Asiye" 3_fc**î adıyla karıştırılmamalıdır. İkinci isim, İslâm Ülkelerinde yaygındır. (Çev.)
[55] Müslim, Âdâb, 14-15; Ebu Dâvud, Edeb, 62; Tİrmizî, Edeb, 66; İbn Mace, Edeb, 32; Dârimî, Isti'zan, 62; Ahmed b. Hanbel, II, 18.
[56] Ebu Dâvud, Edeb, 62.
[57] Mesela; Abdurrahirn, Abdulcelil ve Abdutcebbar İsimleri gibi. (Çev.)
[58] Nasihatül-Mülük, s. 166. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 64-69.
[59] Bir dirhem, yaklaşık olarak üç grama tekabülden bir ağırlık ölçüsüdür. (Çev).
[60] Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 70.
[61] Çoğulu "ukuk" şeklinde gelen "akka" veya "akika" sözlükte, doğan çocuğun başındaki ana tüyü demektir. Terim olarak da çocuk içirfkesilen koyuna "akika" adı verilmiştir. Bkz. Halil b. Ahmed, el-Ayn, s. 62.
[62] Ebu Dâvud, Edâhî,21;Tirmizî, Edâhî, 16, Nesaî, Akika, 4.
[63] Ebu Davud, Edâhî, 21; Tirmizî, Edâhî, 21; Nesaî, Akika, 5; Ibn Mâce, Zebaih, 1; Dârimî, Edâhi, 9; Ahmed b. Hanbel, V, 8.
[64] Hadis sahihtir. Bkz. Sahihul-Câmi' hadis no: 4106-4107.
[65] Taberânî'nin rivayet ettiği bu hadisin ricali sahih'in ricalidir. Bkz. Heysem!, Mec-mau'z-Zevaid, IV, 59.
[66] Hadis sahihtir. Bkz. Sahihu'l-Câmi', hadis no: 4132.
[67] Heysemr, a.g.e. Aynı yer. (187)
[68] Muvatta,Akika,5.
[69] Aynı yer.
[70] Hâkim, Müstedrek, IV, 238, Hâkim, hadisin Buhâri ile Müslim'in şartlarına göre sahih olduğunu söylemiş, Zehebî de bunu kabul etmiştir.
[71] Bahara, 2/138.
[72] Isra, 17/64.
[73] Sebe, 34/20.
[74] Huccetullâhi'l-Bâliğa, II, 144. Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 70-73.
[75] Hadis sahihtir. Bkz. Silsiletû'l-Ehadis es-Sahiha, Hadis No: 1261.
[76] Ahmed b. Hanbel, IV, 264.
[77] Buhârî, Libâs, 63; Müslim, Taharet, 49; Ebu Dâvud, Taharet, 29; Tirmizî, Edeb, 14; Nesaî, Taharet, 9; Ibn Mace, Taharet, 8; Ahmed b. Hanbel, II, 229.
[78] Ebu Dâvud, Edeb, 167; Ahmed b. Hanbel, V, 75.
[79] Hadisi Beyhaki rivayet etmiştir.
[80] Buharî,'Enbiya, 8; Müslim, Fedâil, 151; Ahmed b. Hanbel, II, 322.
[81] Tirmizî Nikah, 1"; Ahmed b. Hanbel, V, 421.
[82] Buharî, lsti-zan,51.
[83] Hakim, Mûstedrek, III, 534.
[84] Bkz. İbn Cüzeyy, el-Kavânîn el-Rkhiyye, s. 214.
[85] Ebu Dâvud, Taharet 129.
[86] Bakara, 2/138.
[87] Ibn Kuteybe, TeVîlu Müşkili'l-Kur'an, s. 149.
[88] Muhammed Nûr Süveyd, Peygamberimizin Sünnetinde Çocuk Eğitimi, Uysal Kitabevi: 73-75.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder